miRBey
Aktif Üye
NASA, bir cüce galakside yıldız yutmak yerine yıldız doğuran kara delik keşfetti
ABD’nin Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi’nin (NASA) Hubble Uzay Teleskopu’nun son araştırması, ışığı tutsak eden, etraflarındaki cisimleri yutan yıkıcı canavarlar olarak tasvir edilen kara deliklerin iyicil rol de oynayabildiğini belirledi.
Araştırmaya göre güney takımyıldızı Pyxis’te yer alan ve Dünya’ya 30 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan cüce gökada Henize 2-10’un kalbindeki bir kara delik, galakside meydana gelen yeni yıldız oluşumunun ateş fırtınasına katkıda bulunarak yıldız yaratımını sağlıyor.
Bu yeni keşif yardımıyla, Samanyolu’ndaki yıldız sayısının yalnızca 10’da birini içeren Henize 2-10’un harika kütleli kara deliklerin başta nereden geldiği gizemini çözmede anahtar rol oynayabileceği açıklandı.
2011 yılında Henize 2-10’da bir kara delik bulunduğunun birinci ispatını yayımlayan ve Nature mecmuasının 19 Ocak sayısında basılan yeni Hubble müşahedelerinin baş araştırmacısı olan Amy Reines, şunları söylemiş oldu:
“10 yıl evvel, mesleğini yıldız oluşumuna adayacağını düşünen bir yüksek lisans öğrencisi olarak Henize 2-10’dan gelen datalara baktım ve her şey değişti. Başından beri Henize 2-10’da olağandışı ve özel bir şey olduğunu biliyordum ve artık Hubble, karadelik ile karadelikten 230 ışık yılı uzaklıkta bulunan komşu bir yıldız oluşum bölgesi içindeki ilişkinin epey net fotoğrafını sağladı.”
Bu ilişki, gazın bir göbek kordonu üzere uzay boyunca uzanarak parlak bir yıldız doğum odasına akışı. Düşük süratli akış geldiğinde, bölge aslına bakarsan ağır bir gaz kozasına mesken sahipliği yapıyordu. Hubble spektroskopisi, akışın saatte yaklaşık 1 milyon mil süratle hareket ettiğini, bir bahçe hortumunun bir toprak yığınına çarpması üzere ağır gaza çarptığını ve yayıldığını gösteriyor. Akışın yayılma yoluna serpişen yeni doğmuş yıldız kümelerinin yaşı, Hubble tarafınca hesaplanabiliyor.
Bu, kara deliğe hakikat düşen gereçlerin etraftaki manyetik alanlar tarafınca kapıp kaçırıldığı ve ışık suratına yakın bir süratle hareket eden yanan plazma jetleri oluşturduğu daha büyük galaksilerde görülenin tam aksisi bir tesir.
Jetlerin yolundan geçen gaz bulutları, soğuyup yıldız oluşturma yeteneklerinin epeyce ötesinde ısıtılıyor. Lakin Henize 2-10’daki daha az kütleli kara delik ve onun yumuşak akışıyla, gaz yeni yıldız oluşumunu hızlandıracak kadar sıkıştırılıyor.
Reines’in yüksek lisans öğrencisi ve yeni yayımlanan araştırmanın baş müellifi Zachary Schutte, “Yalnızca 30 milyon ışık yılı uzaklıktaki Henize 2-10, Hubble’ın kara delik akışının hem imgeleri tıpkı vakitte spektroskopik delillerini hayli net biçimde elde edebildiği yakınlıkta. Fazladan sürpriz, dışarı akışın yıldız oluşumunu bastırmak yerine yeni yıldızların doğuşunu tetiklemesi oldu” dedi.
“Hubble’ın şaşırtan çözünürlüğü, gazın suratında tirbuşon gibisi bir modeli açıkça gösteriyor, bu da karadelikten dışarıya akış devinimi ya da salınımı modeline uyuyor” bilgisini veren Reines, öbür bilim insanlarının ileri sürdüğü süpernova kalıntısının bu kalıba sahip olamayacağını belirtip “ötürüsıyla bunun bir kara delik olduğuna dair dumanı tüten silah niteliğinde delilimiz oldu” dedi.
Reines, gelecekte cüce galaksilerin karadeliklerine yönelik daha da fazla araştırma yapılacağını, bunun harika kütleli karadeliklerin erken kainatta nasıl ortaya çıktığı gizemine ipucu oluşturacağını belirtti.
Bu yolda galaksinin kütlesi ile kara deliği içindeki alakanın ipuçları sağlaması bekleniyor. Henize 2-10’daki kara delik, güneş kütlesinin 1 milyon katı civarında. Daha büyük galaksilerde, kara delikler güneş kütlesinin 1 milyar katından fazla olabiliyor. Mesken sahibi galaksi ne kadar büyükse, merkezdeki kara delik o kadar büyük oluyor.
Üstün kütleli kara deliklerin kökenine dair Henize 2-10 üzere cüce gökadalar umut verici potansiyel ipuçları sunuyor, zira Samanyolu üzere büyük galaksilerin büyümesi ve birleşmesi sürecinden geçmek yerine, kozmik vakit boyunca küçük kalıyorlar.
Gökbilimciler, cüce galaksi kara deliklerini, yeni oluşmaya ve büyümeye başlayan erken cihandaki kara delikler için analog olarak görüyor.
“İlk kara delikler çağı, nazaranbildiğimiz bir şey değil, bu yüzden nereden geldikleri sahiden büyük soruya dönüştü” diyen Reines, “Cüce gökadalar, aksi takdirde vakit ve uzayda kaybolmuş olan kara delik tohumlama senaryosunun bir kısmını hafızalarında tutuyor olabilir” tezini lisana getirdi.
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.
ABD’nin Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi’nin (NASA) Hubble Uzay Teleskopu’nun son araştırması, ışığı tutsak eden, etraflarındaki cisimleri yutan yıkıcı canavarlar olarak tasvir edilen kara deliklerin iyicil rol de oynayabildiğini belirledi.
Araştırmaya göre güney takımyıldızı Pyxis’te yer alan ve Dünya’ya 30 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan cüce gökada Henize 2-10’un kalbindeki bir kara delik, galakside meydana gelen yeni yıldız oluşumunun ateş fırtınasına katkıda bulunarak yıldız yaratımını sağlıyor.
Bu yeni keşif yardımıyla, Samanyolu’ndaki yıldız sayısının yalnızca 10’da birini içeren Henize 2-10’un harika kütleli kara deliklerin başta nereden geldiği gizemini çözmede anahtar rol oynayabileceği açıklandı.
2011 yılında Henize 2-10’da bir kara delik bulunduğunun birinci ispatını yayımlayan ve Nature mecmuasının 19 Ocak sayısında basılan yeni Hubble müşahedelerinin baş araştırmacısı olan Amy Reines, şunları söylemiş oldu:
“10 yıl evvel, mesleğini yıldız oluşumuna adayacağını düşünen bir yüksek lisans öğrencisi olarak Henize 2-10’dan gelen datalara baktım ve her şey değişti. Başından beri Henize 2-10’da olağandışı ve özel bir şey olduğunu biliyordum ve artık Hubble, karadelik ile karadelikten 230 ışık yılı uzaklıkta bulunan komşu bir yıldız oluşum bölgesi içindeki ilişkinin epey net fotoğrafını sağladı.”
Bu ilişki, gazın bir göbek kordonu üzere uzay boyunca uzanarak parlak bir yıldız doğum odasına akışı. Düşük süratli akış geldiğinde, bölge aslına bakarsan ağır bir gaz kozasına mesken sahipliği yapıyordu. Hubble spektroskopisi, akışın saatte yaklaşık 1 milyon mil süratle hareket ettiğini, bir bahçe hortumunun bir toprak yığınına çarpması üzere ağır gaza çarptığını ve yayıldığını gösteriyor. Akışın yayılma yoluna serpişen yeni doğmuş yıldız kümelerinin yaşı, Hubble tarafınca hesaplanabiliyor.
Bu, kara deliğe hakikat düşen gereçlerin etraftaki manyetik alanlar tarafınca kapıp kaçırıldığı ve ışık suratına yakın bir süratle hareket eden yanan plazma jetleri oluşturduğu daha büyük galaksilerde görülenin tam aksisi bir tesir.
Jetlerin yolundan geçen gaz bulutları, soğuyup yıldız oluşturma yeteneklerinin epeyce ötesinde ısıtılıyor. Lakin Henize 2-10’daki daha az kütleli kara delik ve onun yumuşak akışıyla, gaz yeni yıldız oluşumunu hızlandıracak kadar sıkıştırılıyor.
Reines’in yüksek lisans öğrencisi ve yeni yayımlanan araştırmanın baş müellifi Zachary Schutte, “Yalnızca 30 milyon ışık yılı uzaklıktaki Henize 2-10, Hubble’ın kara delik akışının hem imgeleri tıpkı vakitte spektroskopik delillerini hayli net biçimde elde edebildiği yakınlıkta. Fazladan sürpriz, dışarı akışın yıldız oluşumunu bastırmak yerine yeni yıldızların doğuşunu tetiklemesi oldu” dedi.
“Hubble’ın şaşırtan çözünürlüğü, gazın suratında tirbuşon gibisi bir modeli açıkça gösteriyor, bu da karadelikten dışarıya akış devinimi ya da salınımı modeline uyuyor” bilgisini veren Reines, öbür bilim insanlarının ileri sürdüğü süpernova kalıntısının bu kalıba sahip olamayacağını belirtip “ötürüsıyla bunun bir kara delik olduğuna dair dumanı tüten silah niteliğinde delilimiz oldu” dedi.
Reines, gelecekte cüce galaksilerin karadeliklerine yönelik daha da fazla araştırma yapılacağını, bunun harika kütleli karadeliklerin erken kainatta nasıl ortaya çıktığı gizemine ipucu oluşturacağını belirtti.
Bu yolda galaksinin kütlesi ile kara deliği içindeki alakanın ipuçları sağlaması bekleniyor. Henize 2-10’daki kara delik, güneş kütlesinin 1 milyon katı civarında. Daha büyük galaksilerde, kara delikler güneş kütlesinin 1 milyar katından fazla olabiliyor. Mesken sahibi galaksi ne kadar büyükse, merkezdeki kara delik o kadar büyük oluyor.
Üstün kütleli kara deliklerin kökenine dair Henize 2-10 üzere cüce gökadalar umut verici potansiyel ipuçları sunuyor, zira Samanyolu üzere büyük galaksilerin büyümesi ve birleşmesi sürecinden geçmek yerine, kozmik vakit boyunca küçük kalıyorlar.
Gökbilimciler, cüce galaksi kara deliklerini, yeni oluşmaya ve büyümeye başlayan erken cihandaki kara delikler için analog olarak görüyor.
“İlk kara delikler çağı, nazaranbildiğimiz bir şey değil, bu yüzden nereden geldikleri sahiden büyük soruya dönüştü” diyen Reines, “Cüce gökadalar, aksi takdirde vakit ve uzayda kaybolmuş olan kara delik tohumlama senaryosunun bir kısmını hafızalarında tutuyor olabilir” tezini lisana getirdi.
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.